In deze blog wil ik je graag meer vertellen over biodiversiteit. Wat is biodiversiteit precies en waarom is biodiversiteit zo belangrijk voor onze gezondheid en klimaat. Leven op aarde is niet mogelijk zonder biodiversiteit. Bloemen en bijen, maar ook bacteriën, regenwouden en bloemrijke, met groen aangelegde tuinen dragen bij aan biodiversiteit. Biodiversiteit is essentieel voor onze voedselproductie, het tegengaan van klimaatverandering, het voorkomen van ziektes en voor onze kwaliteit van leven.
Wat is biodiversiteit?
De aarde is een verzamelplaats van allerlei verschillende soorten natuur. Die natuurvariatie noemen we biodiversiteit. Hoe meer variatie in natuur, hoe beter. Het omvat alle soorten planten, dieren en micro-organismen die hier op aarde voorkomen. Diversiteit is cruciaal om te voorkomen dat ziektes en klimaatverandering een gat zullen slaan in ons voedselsysteem. Een goede diversiteit versterkt dan ook de natuurlijke systemen hier op aarde, zodat deze veerkrachtig blijven als we voor uitdagingen komen te staan zoals voedselzekerheid, een leefbaar klimaat en gezondheid.
Een van de belangrijkste hoekstenen van biodiversiteit voor onze gezondheid is de bodem van onze aarde. De bodem dient als bron en reservoir voor micro-organismen voor ons hele ecosysteem. In onderstaande figuur is duidelijk te zien hoe een goede diversiteit van micro-organismen in de bodem zorgt voor gezonde gewassen waar wij mensen en dieren weer van leven. Op deze manier zorgen micro-organismen voor de connectie van de verschillende ecosystemen. Voeding speelt een hele belangrijke rol in het vormen van een gezonde darmmicrobiota in het lichaam.
De samenhang van deze systemen van micro-organismen wordt nu in kaart gebracht door het HOLOmicrobiome, een uniek Nederlands instituut aan de Universiteit van Amsterdam.
Hierbij wordt het hele microbioom van mensen, dieren, planten, oppervlaktewater en bodem geanalyseerd, zodat de samenhang en de invloed op elkaar duidelijker wordt. Nu het bekender wordt dat ons voedselsysteem uit vele microbiomen bestaat is het van groot belang voor onze gezondheid dat we zorgdragen voor alle systemen die met ons verbonden zijn.
Door meer inzicht te krijgen in de manier waarop we deze verschillende systemen van micro-organismen kunnen beïnvloeden, zijn we beter in staat om nieuwe geavanceerde producten en diensten voor de landbouw, de voedselproductie en de gezondheidszorg te creëren.
Hoe ontstaat verlies van biodiversiteit?
Er zijn vele oorzaken die bijdragen aan het verlies van biodiversiteit. Denk aan afname van leefgebieden voor planten en dieren, klimaatverandering, overbemesting, industrialisering en het gebruik van gewasbescherming.
Voor een gezonde agricultuur is gezonde, goed voedende aarde nodig. Aarde die rijk is aan nutriënten, wormen en goede bacteriën, zodat onze voeding ook daadwerkelijk gezond is voor onze gezondheid. Daardoor kunnen wij zelf ook een goede diversiteit van onze darmmicrobiota opbouwen (1,2).
Een goede diversiteit van onze darmmicrobiota is van essentieel belang voor onze gezondheid en speelt een belangrijke rol in ons immuunsysteem, metabolisme en hersenfunctie. Door de tijd heen zien we in onze darmen een afname van diversiteit aan bacteriën en tegelijkertijd een toename van minder gezonde bacteriën die dan de overhand kunnen krijgen, wat het risico op ziekten doet toenemen. Dit komt onder andere door medicijngebruik, antibiotica, te strenge hygiëne, verkeerde voeding en leefstijl en ons contact met de aarde (3).
Samen met mijn dochter Myrthe zijn we op bezoek geweest bij imker Reinier. Hij houdt bijenvolken op de mooiste locatie van Nederland, de Boerhaavetuin in Voorhout. Hier hebben wij kennis gemaakt met hoe deze diertjes leven en hoe ze heerlijke honing maken. Ook vertelde Reinier hoe belangrijk bijen voor onze samenleving zijn, hoe deze diertjes met uitsterven worden bedreigd en wat voor gevolgen dat heeft voor het ecosysteem.
Imker vertelt over bijen
Eén van de diersoorten die met uitsterven bedreigd worden zijn bijen. Een belangrijke oorzaak daarvan is verstedelijking en daarmee het verdwijnen van onze natuur met daarin de bloemen, planten en bomen waar deze dieren van leven. Ze gebruiken de nectar en het stuifmeel namelijk als voeding. Met het verdwijnen van de biodiversiteit verdwijnt dan een groot deel van de voeding die de bij nodig heeft.
Een andere oorzaak is de intensieve landbouw, waarin vaak pesticiden gebruikt worden. Als de bij dan een bloem of plant bezoekt waar de pesticiden op aanwezig zijn neemt de bij de pesticiden samen met het nectar en het stuifmeel op. Deze pesticiden zijn een gif voor de bijen. Ze kunnen gedesoriënteerd raken en zijn minder bestand tegen ziektes. Een groen weiland lijkt zo mooi, maar door de ogen van een bij is het als een grote lege vlakte, met misschien hier en daar een paardenbloem. De moderne agricultuur met het gebruik van pesticiden is dus ook erg ongezond voor de bij. Bijen hebben natuur nodig met een grote diversiteit die ze de hele lente en zomer door van voeding kan voorzien (4).
Omdat de bijen bij het halen van hun voeding gedurende de dag allerlei bloemen, planten en bomen bezoeken zijn het belangrijke bestuivers. Steeds als een bij van de ene bloem naar de andere vliegt, laat hij wat stuifmeel van de vorige bloem achter op de volgende. Dat zorgt ervoor dat ze een grote bijdrage leveren aan de bestuiving. Een groot deel van onze voeding is direct of indirect afhankelijk van bestuiving. Het is zelfs zo belangrijk dat sommige onderzoeken laten zien dat als de bestuiving (door insecten in het algemeen, maar voor een groot deel ook door de bijen) zou stoppen, de mens in grote problemen zou komen door gebrek aan gezonde voeding. Daarom is het zowel voor de insecten als voor ons mensen essentieel dat we de natuur bewaren en voor zoveel mogelijk biodiversiteit zorgen. Mensen hebben de natuur en de bijen nodig. En hoe meer biodiversiteit, des te beter voor allebei (5).
We denken vaak aan de honingbij als we het over bijen hebben. Dat zijn de bijen die door imkers gehouden worden en die honing maken. Maar er zijn wereldwijd nog duizenden andere bijensoorten en alleen in Nederland al enkele honderden. Deze wilde bijen zijn net zo belangrijk, maar worden vaak vergeten. Het is zelfs zo dat de door mensen gehouden bijen de wilde bijen dreigen te verdrukken. Daarom is een goede balans tussen honingbijen en wilde bijen belangrijk. Gelukkig zijn tegenwoordig veel imkers zich daarvan bewust. Ook hier weer; de biodiversiteit is essentieel.
Hoe kan je zelf helpen voor het versterken van Biodiversiteit ?
- Je tuin anders aanleggen, tegels eruit en meer bloeiende planten erin
- Bijenhotels en vleermuiskasten ophangen
- Bloemrijke bermen maken
- Vaker plantaardig eten
- Meer de fiets of OV pakken als vervoermiddel
- Geen chemische maar biologische bestrijdings- of schoonmaak middelen gebruiken
Voor meer en uitgebreidere adviezen kun je lezen op de website van Ecogroen, waar ze ook graag persoonlijk advies voor jouw eigen huis, wijk en tuin willen komen geven.
Het is belangrijk om te realiseren dat biodiversiteitsverlies en klimaatverandering elkaar versterken. Om het tij te keren, is een verandering van ons denken en doen noodzakelijk, zodat we andere keuzes gaan maken in onze voeding, leefstijl en voor het behoud van onze natuur opdat we de aarde gezonder kunnen maken en daarmee ook onze gezondheid. Zo kunnen we voor een samenleving met meer gezondheid en duurzaamheid strijden.
Referenties:
- Banerjee et al. Soil microbiomes and one health. Nature reviews Microbiology 2022
- Heribert, Healthy soils for healthy plants for healthy humans. Embo reports 2021
- Larsen, O et al. On the Verge of a Catastrophic Collapse? The Need for a Multi-Ecosystem Approach to Microbiome Studies. Front Microbiol. 2021
- Sanchez-Bayo et al, Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments. Int J Environ Res Public Health 2020.
- Tooker et al, Newer characters, same story: Neonicotinoid insecticides disrupt food webs through direct and indirect effects. Current Opinion in Insect Science 2021.
- WUR Wageningen Universiteit Research
- Holomicrobioom, website: Home | Holomicrobiome (holomicrobioom.nl)
- Ecogroen, website: Natuurwetgeving & Effectstudies – Ecogroen B.V.
